Knez Mihailova (često nazivana i Knez Mihajlova) predstavlja srce Beograda i jednu od najlepših, ako ne i najlepšu beogradsku ulicu. Ovo omiljeno šetalište je za Beograd ono što su Kerntner Štrase za Beč, La Rambla za Barselonu, Vaci za Budimpeštu, Stroget zaKopenhagen i Arbat za Moskvu.

Istorija ulice Knaz Mihajlova

Sada ćemo vam ispričati nekoliko stvari o Knez Mihailovoj i njenoj neposrednoj okolini koje možda niste znali, a kojih ćete se možda setiti kada sledeći put budete prolazili ovom ulicom.
No, počnimo redom. Knez Mihailova je, kao što je već poznato, dobila ime u čast kneza Mihaila Obrenovića, ubijenog u atentatu na Košutnjaku 1868, a čiji spomenik krasi plato na Trgu Republike.

Ova ulica regulisana je 1867. godine, prema planu prvog srpskog urbaniste, Emilijana Josimovića, koji je i zaslužan za današnji izgled strogog centra grada i njegove okoline (spomenik posvećen njemu nalazi se na početku Knez Mihailove). On je napravio regulacioni plan Beograda prema kome su se ulice pretežno sekle pod pravim uglom, za razliku od dotadašnjih beskrajno krivudavih turskih sokaka. Sprovođenjem njegovog plana u delo, dotadašnji splet ulica u centru (koji je uključivao ulice Kalemegdansku, Vojvodinu, itd.) postao je Knez Mihailova i tu su ubrzo počeli da se naseljavaju bogati trgovci i drugi uticajni ljudi. Ovde je zanimljivo spomenuti da se, u vreme Rimljana, na mestu današnje Knez Mihailove nalazila glavna ulica Singidunuma.

Knez Mihailova se nije puno izmenila od vremena kada su u njoj nikle reprezentativne zgrade (kraj 19. i početak 20. veka) koje susrećemo danas. Zapravo, najveća promena u ovoj ulici bila je ta što je pretvorena u isključivo pešačku zonu, a to se desilo tek 1987. godine.

Znamenitosti

Prva značajnija građevina koju srećemo u Knez Mihailovoj nalazi se na samom njenom početku. U pitanju je palata Albanija, koja je u vreme gradnje (1938-1939), sa svojih 13 spratova i ukupno 53 metra visine, predstavljala najvišu građevinu u Beogradu i na čitavom Balkanu. Ova zgrada dobila je ime po kafani „Albanija“ koja se nekada nalazila na njenom mestu, a u koju je rado svraćao i Branislav Nušić. Zanimljivo je da su, prilikom kopanja temelja za palatu, u zemlji pronađene kosti mamuta. Jaka čelična konstrukcija omogućila joj je da uspešno preživi Drugi svetski rat, iako je na nju pala bomba od nekoliko tona.

Kafana „Ruski car“ sledeća je značajna građevina koju srećemo u Knez Mihailovoj ulici. Ova zgrada rađena je po projektu na kojem je, između ostalih, radio arhitekta Dragiša Brašovan (BIGZ, Muzej Nikole Tesle), a podignuta je između 1922. i 1926. godine. Zanimljivo je napomenuti da su se baš na mestu gde će se stotinjak godina kasnije izgraditi Ruski car nalazili turski bedemi sa topovima. Prilikom oslobađanja Beograda u Prvom srpskom ustanku, Milosav Čamdžija, jedan od Karađorđevih ustanika, zakleo se da će biti jedan od prvih koji će ući u Beograd. Kada je to i uspeo, uzjahao je jedan top kod budućeg Ruskog cara i krenuo da peva na sav glas: „Hej braćo Srbi, krila sokolova; k meni, k meni, ja sam na endeku!“ Ova pesma je obodrila ustanike na juriš, i Beograd je uskoro osvojen.

Knjižara Geca Kon u Knez Mihailovoj 12, stara je preko sto godina i predstavlja kulturno dobro Beograda. Knjižara, otvorena 1901. godine, ponela je ime svog osnivača, izdavača, knjižara i filantropa Gece Kona, koji je bio najplodniji izdavač knjiga u staroj Jugoslaviji, objavljujući oko 200 naslova godišnje. Stekao je toliko bogatstvo baveći se ovim poslom, da postoji podatak da je čak jugoslovenskoj vladi s vremena na vreme iznajmljivao svoj luksuzni automobil, dok se u njegovoj knižari moglo naći preko 15000 različitih naslova. Stradao je u logoru 1941. godine, a nakon Drugog svetskog rata, u prostor njegove knjižare uselilo se izdavačko preduzeće „Prosveta“. Geca Kon je inače bio idejni tvorac edicije knjiga za decu „Plava ptica“.

Spasićev pasaž nalazi se u Knez Mihailovoj 19, i pomalo je prepušten zaboravu. Ovaj nekada velelepan, a sada oronuo prolaz kojim se ulazi u TC Millenium, a koji ujedno spaja Knez Mihailovu ulicu i Obilićev venac, deo je većeg kompleksa rađenog po nacrtu arhitekte Nikole Nestorovića (Geozavod, Hotel Bristol), a po nalogu Nikole Spasića, jednog od najvećih naših zadužbinara.
Nikola Spasić bio je bogati beogradski trgovac i veliki dobrotvor. Počeo je kao kožar i izrađivao je opanke, prvo u Vasinoj, pa u Knez Mihailovoj ulici, a trgovao je i kožom i platnom. Vrednim, poštenim i predanim radom stekao je ogroman kapital. Deo tog kapitala dao je za izgradnju bolnica, crkava i sličnog. Postoji podatak da je nakon smrti njegova imovina bila velika skoro kao Nobelova. U Knez Mihailovoj su u okviru njegove zadužbine ostale četiri zgrade koje će biti ovde spomenute.

Zgrada Prometne banke u Knez Mihailovoj 26, jedna je od građevina inženjera Miloša Savčića, koji je jedno vreme bio gradonačelnik Beograda, i jedan od najbogatijih ljudi u Evropi. Pored toga, ovaj čovek zaslužan je za razvoj Dedinja, jer je bio jedan od prvih koji je krenuo da parceliše zemlju i gradi kuće u ovom danas prestižnom delu grada.
Preko puta Zgrade Prometne banke nalazi se galerija Progres, koja je izgrađena 1996, dok se dijagonalno od nje nalazi moderna petospratna ugaona građevina francuskog osiguravajućeg društva L’Union, izgrađena 1938. godine, u kojoj je danas smešten Francuski kulturni centar.

Preko puta se nalazi Palata „Zora“, u kojoj je danas smešten Insitut Servantes, a koja je nekada bila zgrada (još) jednog francuskog osiguravajućeg društva. Ispred ove građevine nalazi se plato sa česmom od belog mermera na kojoj hiljade ljudi svakodnevno gasi žeđ. Zvanični naziv ove česme je Delijska česma, a interesantan je podatak da je ona treća u nizu sličnih česama koje su krasile ovaj potez u Knez Mihailovoj ulici. Prva česma sagrađena je oko 1843, a srušena 1889. Druga je ubrzo sagrađena u blizini, ali je zbog izgradnje zgrade SANU i ona srušena dvadesetak godina kasnije.

Jedna od najlepših građevina u Knez Mihailovoj, a ujedno i u Beogradu, jeste zgrada Srpske akademije nauka i umetnosti, i pravi je primer secesionističke arhitekture. Sagrađena je 1924. godine prema projektu arhitekata Andre Stevanovića (Geozavod) i Dragutina Đorđevića (Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“), za potrebe tadašnje Srpske Kraljevske Akademije (SKA), čiji je predsednik bio Jovan Cvijić. Skulpture na fasadi, koje uključuju i Niku, grčku boginju pobede i zaštitnicu trgovine, radila je zagrebačka firma Sunko i Jungman, dok su vitraži novijeg datuma (2005), a rađeni su po nacrtu akademskog slikara Mladena Srbinovića. U zgradi se nalazi biblioteka koja broji oko milion i trista hiljada knjiga.

Preko puta palate SANU, u Knez Mihailovoj 34, nalazi se veoma lepa zgrada Ljubice Avakumović, ćerke Jovana Avakumovića, čoveka koji je za života uspeo da dva puta bude predsednik vlade, i to za vreme vladavine i Obrenovića i Karađorđevića.

Na uglu Knez Mihailove i ulice Vuka Karadžića, preko puta galerije SANU, nalazi druga galerija – galerija ULUS-a. Ona je smeštena u kući Jovana Panđele. On je bio poznati trgovac mesom sa kraja devetnaestog veka, a u Beogradu je posedovao nekoliko kasapnica. Ova zgrada je na početku bila jednospratnica, a drugi sprat sagrađen je 1889. godine. Međutim, tu nije bio kraj rastu ove zgrade. Nikola Spasić kupio ju je 1901. od Panđelovih naslednika i dogradio još dva sprata. Nakon nekog vremena, umesto bronzane goveđe glave, simbola posla kojim se bavio Panđel, postavljena je bista Nikole Spasića koja i danas stoji na ovoj zgradi.

Na parnoj strani, pored zgrade Rudnapa i zgrade u koju je smešten Filološki fakultet, na uglu Knez Mihailove i ulice 1300 kaplara, nalazi se zgrada Prve hrvatske štedionice, u kojoj je danas smešten muzej Zepter. Ova građevina značajna je jer je, 19. septembra 1924, iz jedne od njenih prostorija emitovan prvi radio program u Jugoslaviji, što je označilo začetak Radio Beograda. Za izgradnju skulpture i fasade opet je bila zadužena firma Sunko i Jungman.

Da nabrojimo još nekoliko interesantnih građevina u ovom delu Knez Mihailove ulice. U Knez Mihailovoj 47, nalazi se i poslednja zadužbina Nikole Spasića, palata na četiri sprata koja je izgrađena nakon njegove smrti. Preko puta, nalazi se nekoliko građevina slične arhitekture. Spomenućemo dve. U Knez Mihailovoj 48 nalazi se Krstina mehana, koja je bila i hotel, i kafana, i Varoški sud. U Knez Mihalovoj 50 nalazi se kuća Hrisante Kumanudi, čija je sudbina očigledno bila da u njoj budu strana predstavništva. U njoj su se nalazile Francusko-srpska banka, belgijski i engleski konzulat, a danas je u njoj Gete institut. Ova građevina služila je i kao sedište Narodne banke Srbije, pre nego što je preseljena u sopstvenu zgradu.

Kafana Grčka Kraljica, koja je danas, nažalost, u veoma zapuštenom stanju, nekada je bila turski han i danas je jedna od najstarijih sačuvanih građevina u Knez Mihailovoj, i uopšte u centru grada (sagrađena oko 1835. godine). Ova čuvena i omiljena beogradska kafana je dugo vremena bila u vlasništvu gorepomenute porodice Kumanudi, a nakon Drugog svetskog rata biva preimenovana u Plavi Jadran. Već niz godina je zatvorena i prepuštena nemaru.
Pored Grčke kraljice nalazi se kuća Marka Stojanovića, izgrađena 1885. godine. U ovoj zgradi danase se nalazi Fakultet likovne umetnosti i njegova galerija.

Na samom kraju Knez Mihailove nalazi se Biblioteka grada Beograda. Biblioteka je smeštena u zgradu koja je dugo vremena bila poznata kao gostionica i hotel pod imenom Srpska kruna. Ovaj hotel, izgrađen 1869, bio je najugledniji i najmoderniji hotel tog vremena. Zanimljivo je da je vlasnik, beogradski trgovac Milija Pavlović, dobio pravo da na ovu zgradu postavi natpis Srpska kruna, nakon što je istoimena gostionica u Uzun Mirkovoj ulici zatvorena. On je, naime, uzeo natpis sa te gostionice i samo ga postavio iznad svoje zgrade. U podrumu biblioteke, koji se naziva Rimski podrum, nalaze se ostaci rimskog bedema i drugih struktura iz vremena Singidunuma, koji su tu pronađeni nakon adaptacije biblioteke.

Građevine i ličnosti predstavljene ovde su samo mali deo onoga što vas čeka u Knez Mihailovoj. Ukoliko želite uživo da je iskusite lično i možda sami otkrijete nešto što niste znali o njoj, savetujemo vam da odsednete u nekom od naših apartmani koji su u blizini.

Knez Mihailova - Apartmani za izdavanje

U samoj Knez Mihailovoj nalaze se apartmani Bingo i Ruski car, dok su apartmani Zmaj, Trg, Sunshine, Kosančić i Kolarčeva u njenoj neposrednoj blizini.
U ulici Maršala Birjuzova, koja je paralelna sa Knez Mihailovom su i apartmani Birjuzov, Cubo, Grand i Palas.
Pored toga, na pet minuta hoda su i apartmani Belgradenook, Belvedere, Lux, Royal, Višnja, Six i Splendid.

Želimo vam lepu i prijatnu šetnju Knez Mihailovom ulicom!